۱. آغاز تحول؛ جامعه در چالش
روسیه پس از انقلاب، جامعه‌ای پرتنش و پراضطراب است. تارجی وساس این فضا را به خوبی می‌شکافد و بی‌رحمی و بی‌عدالتی‌های روزگار را به تصویر می‌کشد. مردم و نهادها همه درگیر تغییرات سریع و ناپایدارند.

۲. پریوبراژنسکی؛ پزشک و جادوگر علم
پریوبراژنسکی جراح نوآوری است که می‌خواهد با پیوند مغزی، یک معجزه خلق کند. او نماد علم و دانش است که در مقابل آشفتگی‌های جهان قرار دارد. اما علم بدون شناخت انسان کامل، راه به جایی نمی‌برد.

۳. شوارتز؛ تبدیل از سگ به انسان
شوارتز سگ ولگردی است که با پیوند مغز انسانی به او، شکل انسانی می‌گیرد ولی رفتارهای وحشیانه‌اش باقی می‌ماند. این تناقض، نشانه‌ای است از محدودیت‌های علم و ناامیدی‌های بشر در اصلاح ذات خود.

۴. نزاع میان غرایز و عقل
شوارتز نمایانگر جنگ درونی انسان میان غرایز حیوانی و وجدان انسانی است. این جنگ باعث آشوب و هرج‌ومرج می‌شود. بولگاکف این تضاد را به مثابه بخشی جدایی‌ناپذیر از ماهیت انسان معرفی می‌کند.

۵. واکنش جامعه و سانسور
حکومت و جامعه شوارتز را نمی‌پذیرند و سعی در نابودی‌اش دارند. این بخش از داستان انتقاد به سانسور، سرکوب مخالفان و تبعیض در نظام شوروی است که افراد ناکارآمد را به قدرت می‌رساند.

۶. پیام نهایی؛ هشدار به آینده
رمان پیامی مهم درباره مسئولیت علم و اخلاق دارد. بولگاکف با طنز و تلخی نشان می‌دهد که تغییر ظاهری بدون تغییر بنیادین، بی‌فایده است و جامعه را به سوی سقوط می‌برد.